|
Góry Świętokrzyskie
Góry Świętokrzyskie stanowiące najwyższą część Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej, to najstarsze polskie góry. Powstały
podczas kaledońskich i hercyńskich ruchów górotwórczych, a odmłodzone zostały w okresie trzecirzędu.
Góry te składają się z szeregu mniej więcej równoległych pasm biegnących z północnego zachodu na południowy wschód,
zbudowanych głównie z różnorodnych skał
paleozoicznych, czyli kwarcytów, wapieni, dolomitów, piaskowców, łupków, zlepieńców. Osiową część Świętokrzyskich zajmuje
najwyższe pasmo Łysogór (pasmo Świętokrzyskie) z dwoma wysokimi szczytami: Łysicą (612 m n.p.m.) i Łyścem
zwanym także Łysą Górą
(595 m n.p.m.). Na szczycie Łyśca znajdują się zabudowania po klasztorze benedyktyńskim zwanym Świętym Krzyżem ze względu
na
przechowywane w nim relikwie Drzewa Krzyża. Od tego właśnie klasztoru wzięły swa nazwę góry. Łysogóry mają zalesiony grzbiet i
strome stoki, na których występują charaktyrystyczne gołoborza. Północno-wschodnim przedłużeniem
Łysogór jest
Pasmo Masłowskie (Klonówka, 473 m n.p.m.), a południowo-wschodnim - Pasmo Jeleniowskie (Szczytniak, 554 m n.p.m.).
Na północy, równolegle do Łysogór, przebiega Pasmo Klonowskie (Góra Bukowa, 482 m n.p.m.),
na południu zaś Pasmo Dymińskie (406 m n.p.m.) i na południowym zachodzie odrębne Pasmo Chęcińskie (367 m n.p.m.). Pomiędzy
pasmami występują szerokie obniżenia o płaskich dnach. Cechą charakterystyczną regionu są liczne przełomy antecedentne
dopływów Kamiennej i Czarnej Nidy.
Obecnie eksploatuje się kamienie budowlane, m.in. wapienie (tzw. marmury kieleckie) i piaskowce.
Róznorodne warunki glebowe i specyficzny klimat spowodowały, że region
cieszy się bogatą roślinnością. Charakterystyczne dla Gór Świętokrzyskich są bory jodłowe z domieszką świerka, sosny, buka
i wielu innych. Znajdziemy tu także modrzew polski i cis. Bogactwo roślinne jest chronione przez Świętokrzyski Park Narodowy oraz
inne rezewaty: Świnia Góra, Zamczysko, Mroczków, Majdów, Radomice, Karczówka,
Białe Ługi. Także tutaj znajduje się najsłynniejsze w Polsce drzewo - dąb Bartek.
Najstarsze ślady człowieka, pochodzące sprzed 60-50 tysięcy lat, odkryto na tym terenie w Jaskini Raj oraz na
terenie kamieniołomu Lipnik koło Ostrowca Świętokrzyskiego. Już w neolicie istniały tutaj kopalnie. Fragmenty starch chodników
można oglądać w Krzemionkach Opatowskich. Region jest bogaty w złoża mineralne, w przeszłości wydobywano tu: żelazo, miedź, ołów,
srebro. Do dziś zachowało się z tego okresu wiele zabytkowych budowli, które napewno zainteresują miłośników historii techniki.
Badania archeologiczne pozwoliły oznaczyć aż 4000 stanowisk prymitywnych pieców hutniczych tzw. dymarek. Największe ich
nagromadzenie występuje wokół złóż rudy żelaza w Rudkach, oraz Starej i Nowej Słupi. W oparciu o bogate złoża i drewno z
okolicznych lasów rozwijało się hutnictwo. Od XIV w. zaczęły powstawać kuźnice, wyposażone w miechy i młoty, poruszane przy
pomocy kół wodnych. Taką zabytkową kuźnicę można obejrzeć we wsi Stara Kuźnica.
Wędrując łagodnymi wzniesieniami świętokrzyskimi często spotykamy ślady prowadzonych tu walk zarówno z okresu
zaborów jak i z czasów II Wojny Światowej. Wiele jest na tej ziemii krzyży, kapliczek, czy partyzanckich grobów. Na tych terenach
mieszkał także Henryk Sienkiewicz, którego muzeum znajduje się w Oblęgorku i Stefan Żeromski.
|
|